คำอุปมาอุปไมย
คำอุปมาอุปไมย หรือคำเปรียบเทียบเป็นคำในภาษาไทยที่สั้น กะทัดรัด และยังนิยมพูดกันในชีวิตประจำวันเป็นคำพูดในเชิงต่อว่าหรือเปรียบเปรย (ทั้งในทางดีทางร้าย) โดยผู้พูดยกเอาสิ่งแวดล้อมมาเทียบเคียงให้ผู้ฟังเห็นจริงไปตามนั้นซึ่งมักจะมีคำว่า เป็น เหมือน อย่าง เท่า ราวกับ ทำหน้าที่เป็นคำเชื่อมหรือคำวลีอยู่ในประโยค
| กรอบเหมือนข้าวเกรียบ | เปราะ , แตกหักง่ายเหมือนข้าวเกรียบ |
| กลมเป็นลูกมะนาว , กลมเป็นลูกบิลเลียด , กลิ้งเป็นลูกมะนาว | หลบหลีกไปได้อย่างคล่องจนจับไม่ติด |
| กินเหมือนหมู อยู่เหมือนหมา | กินเละเทะ มูมมาม , กินอยู่ไม่เป็นระเบียบ |
| กินน้ำตา่ต่างข้าว | มีทุกข์โศกตลอดกาล |
| กินลมกินแล้ง | ทำเหนื่อยเปล่าๆไม่ได้ผลตอบแทน |
| เกลียดเข้ากระดูกดำ | เกลียดมากที่สุด |
| แก้มแดงเป็นลูกตำลึง | แก้มแดงเรื่อคล้ายลูกตำลึงสุก |
| โกรธเป็นฟืนเป็นไฟ | โกรธมาก |
| ขมเหมือนบอระเพ็ด | มีรสขมเหมือนบอระเพ็ด |
| ขยันเหมือนมด | ขยันมาก |
| ขรุขระเหมือนผิวดวงจันทร์ | (ผิว) ไม่เรียบ |
| ขาวราวกับไข่ปอก | ผิวขาวสวยเหมือนไข่ต้มที่ปอกเปลือกแล้ว |
| ขาวเป็นวอก | ขาวมาก |
| ขาวเหมือนสำลี | มีสีอย่างสำลี |
| ขี้เกียจจนตัวเป็นขน | ขี้เกียจมาก |
| แข็งเหมือนหิน | ไม่สะทกสะท้าน , ไม่หวั่นไหว |
| คนดีเห็นนาน คนพาลเห็นเร็ว | การจะรู้ว่าคนดีต้องใช้เวลานาน แต่คนชั่วรู้ได้โดยเร็ว |
| คอทั่งสันหลังเหล็ก | ผู้ที่มีร่างกายกำยำล่ำสันแข็งแรงเกินคนธรรมดา |
| คอทองแดง | ดื่มสุราเก่งแล้วไม่เมา |
| คอเป็นลวด ดอกไม้ไหว | กริยาท่าทางของคนที่ยักคอไปมาอย่างรวดเร็ว |
| คอยาวเหมือนยีราฟ | คอยื่นยาวเหมือนยีราฟ |
| คอเป็นเอ็น | เถียงชนิดไม่ยอมแพ้และออกเสียงดัง |
| คอหยักๆ สักแต่ว่าคน | เป็นคนเสียเปล่าแต่ไม่มีความคิด |
| คันเหมือนตำแย | คันมาก |
| คืบก็ทะเล ศอกก็ทะเล | เมื่อเวลาออกทะเลอย่าประมาท เพราะอาจเกิดอันตรายได้ทุกเวลา |
| ความรู้แค่หางอึ่ง | มีความรู้น้อยมาก แค่หางอึ่งซึ่งสั้นมาก |
| คอยเหมือนข้าวคอยฝน | รอคอยด้วยความหวัง ไม่รู้ว่าจะสำเร็จเมื่อไร |
| เค็มเหมือนเกลือ | ขี้เหนียว |
| งงเป็นไก่ตาแตก | ไม่เข้าใจอะไรเลย , ไม่รู้จริง |
| งอนเป็นช้อนหอย | งอนมาก คล้ายเปลือกหอยซึ่งงอนทั้งส่วนตัวละท้าย |
| ง่ายเหมือนปอกกล้วยเข้าปาก | ทำได้ง่ายจริงๆ |
| เงินคือแก้วสารพัดนึก | เงินบันดาลทุกสิ่งทุกอย่างได้ตามที่ต้องการ |
| เงียบเป็นเป่าสาก | เงียบจริงๆ ราวกับเป่าสากซึ่งเป่าเท่าไรก็ไม่มีเสียง |
| เงียบเหมือนป่าช้า | เงียบมาก |
| โง่เหมือนควาย | โง่มาก ใครชักจูงไปทางไหนก็ไปเหมือนวัว ควาย |
| จงดูเยี่ยงกาแต่อย่าเอาอย่างกา | ดูอย่างกาที่ขยันทำมาหากิน แต่อย่าเอานิสัยขี้ขโมยเป็นแบบอย่าง |
| จมูกมด ตาแร้ง | จมูกไว ตาไว |
| จมูกไวเหมือนมด | รู้เรื่องต่างๆได้เร็ว |
| จืดชืดเป็นน้ำยาเย็น | เป็นคนไม่มีชีวิตชีวา , ไม่สนใจ |
| ใจกว้างราวกับแม่น้ำ | เป็นคนเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ |
| ใจเป็นแม่น้ำคงคา | ใจคอกว้างขวาง |
| ใจแข็งเหมือนหิน | ไม่สะทกสะท้าน , ไม่หวั่นไหว |
| ใจดีราวกับพระ | มีใจเมตตากรุณา |
| ใจดีแก้ด้าย ใจร้ายแก้ไหม | การใช้คนทำงานต้องให้เหมาะกับนิสัย |
| ใจดำเหมือนอีกา | ใจร้าย , เห็นแก่ตัวมาก |
| ใจเย็นราวกับน้ำ | ทำอะไรเรื่อยเปื่อยไม่รีบร้อน |
| ใจเสาะเป็นปลาซิว | กลัว , ไม่สู้ เหมือนปลาซิวที่พอเอาขึ้นจากน้ำก็ตาย |
| ชายข้าวเปลือก หญิงข้าวสาร | ผู้ชายอยู่ที่ไหนก็เอาตัวรอดได้ เหมือนข้าวเปลือกงอกได้ แต่ผู้หญิงต้องอาศัยคนอื่นเสมอ |
| ช้าเป็นการ นานเป็นคุณ | ค่อยทำค่อยไปแน่นอนกว่า |
| ช้าเหมือนเต่า | ช้ามาก |
| ชุมราวกับยุง | ดาษดื่น , มีมาก |
| ชั่วเป็นขี้ ดีเป็นแก้ว | ไม่ดีไม่สนใจ สนใจเฉพาะคนที่ดี |
| ใช้เงินเป็นเบี้ย | ใช้เงินฟุ่มเฟือย , สุรุ่ยสุร่ายเหมือนเงินไม่มีค่า |
| ซนเหมือนลิง | อยู่เฉยๆไม่เป็น |
| ซีดเหมือนไก่ต้ม | ขาวจนซีด |
| ซื่อเหมือนแมวนอนหวด | แกล้งทำเป็นซื่อ หงิมๆไม่มีพิษสงอะไร |
| ดำเป็นตอตะโก | ดำเหมือนตอไม้ที่ใช้เผาถ่าน |
| ดำเป็นเหนี่ยง | ดำเหมือนตัวเหนี่ยง ซึ่งเป็นสัตว์ที่มีลำตัวสีดำ |
| ดำเหมือนถ่าน | ดำเหมือนกับสีถ่าน |
| ดีใจดังได้แก้ว | ดีใจเหมือนได้ของที่ถูกใจ |
| ดื่นเป็นกล้วยน้ำว้า | มีมากมายหาได้ง่าย |
| ดุราวกับเสือ , ดุเหมือนเสือ | ดุมาก |
| ดังเป็นข้าวตอกแตก | เสียงดัง เหมือนเสียงข้าวตอกปะทุเวลาถูกคั่ว |
| ดิ้นเหมือนปลาถูกทุบหัว | ดิ้นเร่าๆ |
| เดินเบาราวกับแมว | เดินไม่มีเสียงเหมือนแมวเดิน |
| เดินเป็นเป็ด | เดินสะโพกย้ายเหมือนท่าเดินของเป็ด |
| เดินพล่านราวกับเสือติดจั่น | เดินวกวนไปมาไม่หยุด |
| แดงเหมือนชาด | แดงเหมือนกับสีของชาด |
| ตรงเหมือนไม้บรรทัด | ตรงไปตรงมา |
| ตาโตเป็นไข่ห่าน | ฟังแล้วสนใจมาก |
| ตาเป็นสับปะรด | หูตากว้างเพราะมีพรรคพวกและบริวารมาก |
| ติดกันเป็นแพ | ติดต่อๆกันไปไม่เว้นว่าง |
| ตีนเท่าฝาหอย | เท้าเล็กมากเท่าฝาหอย |
| ตืดเป็นตังเม | ขี้เหนียว , ตระหนี่มาก |
| เต้นเหมือนกบ , เต้นเหมือนเจ้าเข้า | กระวนกระวายอยู่นิ่งไม่ได้ |
| แต่งตัวมอซอราวกับขอทาน | แต่งตัวโทรม สกปรก |
| ถูกโขกสับราวกับทาส | ถูกด่าว่าตลอดเวลาราวกับเป็นทาส |
| ทนเหมือนแรด | อดทนมาก |
| ท้องยุ้งพุงกระสอบ | คนกินจุ |
| ทำงานตัวเป็นเกลียว | ขยันมาก |
| ทำตัวเป็นหัวเรือใหญ่ | ทำอะไรชอบออกหน้า |
| ทำตัวเป็นหุ่นให้เขาเชิด | ปล่อยให้เขาสั่งตามใจชอบ |
| ทำเป็นทองไม่รู้ร้อน | ทำเป็นนิ่งเฉย ไม่รู้ร้อน รู้หนาว |
| ที่เท่าแมวดิ้นตาย | มีที่ดินน้อย |
| น่ารักดั่งตุ๊กตา | น่ารักมาก |
| น้ำตาเป็นเต่าเผา | น้ำตาไหลพรากราวกับเต่าเวลาถูกเอาไปเผา |
| บ่นออดเป็นมอดกัดไม้ | บ่นออดๆ แอดๆ เหมือนมอดกัดไม้ , พร่ำบ่น |
| บริสุทธิ์เหมือนหยาดน้ำค้าง | ไม่มีมลทิน |
| บอบบางเหมือนแก้วเจียระไน | เปราะบาง , แตกหักง่าย |
| เบาเหมือนปุยนุ่น | เบามาก |
| ปัญญาแค่หางอึ่ง | มีสติปัญญาหรือความรู้น้อย , โง่ |
| ปั้นน้ำเป็นตัว | โกหกเสกสรรปั้นแต่งเรื่องขึ้นโดยที่ไม่มีมูล |
| ปากจัดราวกับกรรไกร | ด่าไม่หยุด |
| ปากเป็นชักยนต์ | ว่ากล่าวสั่งสอนไม่รู้จักหยุด |
| ปากเป็นเอก เลขเป็นโท | คำพูดสำคัญที่สุด |
| ผิดกันราวฟ้ากับดิน | ห่างไกลกันอย่างที่จะเทียบกันไม่ได้เลย |
| ผิวขาวราวกับแตงร่มใบ | ผิวขาวนวลสวยมาก |
| แผ่นดินไม่ไร้เท่าใบพุทรา | หาสิ่งที่ต้องการได้แน่ , ไม่ง้อ |
| ฝนทั่งให้เป็นเข็ม | เพียรพยายามจนสุดความสามารถจนกว่าจะสำเร็จ |
| พกหินดีกว่าพกนุ่น | เป็นคนใจคอหนักแน่นดีกว่าเป็นคนใจเบา |
| พอแย้มปากก็เห็นไรฟัน , พออ้าปากก็เห็นลิ้นไก่ | พอเอ่ยจะพูดก็รู้แล้วว่าจะพูดอะไร , รู้ทันกัน |
| พูดคล่องเหมือนล่องน้ำ | พูดไปได้เรื่อยๆไม่มีการติดขัด |
| พูดเป็นต่อยหอย | พูดไม่หยุดปาก |
| พูดเป็นไฟ | พูดคล่องมาก |
| พูดเป็นนกแก้วนกขุนทอง , พูดน้ำไหลไฟดับ | พูดไม่หยุดปากแต่ไม่รู้ความหมาย |
| พูดเหมือนมะนาวไม่มีน้ำ | พูดจาห้วนๆ ไม่มีหางเสียง |
| แพ้เป็นพระชนะเป็นมาร | ถ้ายอมแพ้เสียแล้วก็สงบ ถ้าชนะต้องมีศัตรูแก้แค้น |
| มั่นคงดั่งหินผา | แน่วแน่ไม่ไหวหวั่น |
| มีกำลังเหมือนช้างสาร | แข็งแรงมาก |
| มีความทุกข์เหมือนตกนรก | มีความทุกข์เหมือนอยู่ในนรก |
| มีความสุขเหมือนอยู่บนสวรรค์ | มีความสุขเหมือนอยู่บนสวรรค์ |
| มีทองเท่าหนวดกุ้ง | มีทรัพย์สินอยู่เล็กน้อย |
| มีอิสระเหมือนนก | มีอิสระมาก |
| มืดเหมือนเข้าถ้ำ | คิดอะไรไม่ออก |
| มือเป็นฝักถั่ว | ยกมือเห็นด้วยโดยพร้อมเพรียง |
| ไม่เป็นโล้เป็นพาย | ไม่เป็นแก่นสาร |
| ไม้ใกล้ฝั่ง | แก่มากแล้ว |
| ยานเป็นหนังสติ๊ก | หย่อนยาน |
| ยุ่งเหมือนยุงตีกัน | ยุ่งเหยิง , สับสน |
| เย็นราวกับน้ำแข็ง | ใจเย็นมาก |
| รกเหมือนรังหนู | รกรุงรังมาก รกมาก |
| รักเหมือนแก้วตา | รักมาก |
| ร้อนใจเหมือนไฟลน | ใจไม่เป็นสุข |
| ร้อนเหมือนไฟ | ใจร้อน |
| ราบเป็นหน้ากลอง | ราบเรียบไม่มีอะไรมากีดขวาง |
| รูปหล่อราวกับเทพบุตร | หล่อมาก |
| รู้หลบเป็นปีก รู้หลีกเป็นหาง | เอาตัวรอด |
| รู้อย่างเป็ด , รู้แบบเป็ด | รู้นิดๆ หน่อยๆ รู้ไม่จริง |
| เรียบราวกับแผ่นกระจก | ราบเรียบไม่มีอะไรมากีดขวาง |
| เรียบร้อยราวกับผ้าพับไว้ | มีกิริยาเรียบร้อย |
| เร็วราวกับลมพัด | เร็วมาก |
| ลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง | มีลูกมากมาย |
| ลื่นเหมือนปลาไหล | คล่อง , กระล่อนจนจับไม่ได้ |
| โลเลเหมือนไม้หลักปักขี้เลน | เอาแน่นอนอะไรไม่ได้ |
| ว่ายน้ำราวกับปลา | ว่ายน้ำเก่งมาก |
| วุ่นเป็นจุลกฐิน | ชุลมุนวุ่นวาย |
| ไวเหมือนปรอท , ไวเหมือนนกปรอด | ไวมาก |
| สกปรกเหมือนหมู | สกปรกมาก |
| สวยราวกับนางฟ้า | สวยมาก |
| สวยสง่าราวกับพญาหงส์ | ทั้งสวยและสง่าเหมือนหงส์ |
| สั่นเป็นเจ้าเข้า | กลัวจนควบคุมตัวไม่ได้ |
| สูงเท่านกเขาเหิน | สูงมาก |
| สู้เหมือนหมาจนตรอก | สู้ยิบตา |
| เสียงดังราวกับฟ้าผ่า | เสียงดังมาก |
| เสียงใสเหมือนระฆังเงิน | เสียงใสมาก |
| เสียงแหบเหมือนเป็ด | เสียงแหบมาก |
| ใสเหมือนแก้ว | ใสมาก จนเห็นชัดเจนทะลุปรุโปร่ง |
| หวานเหมือนน้ำตาลเมืองเพชร | รสหวานมาก เหมือนรสน้ำตาลเมืองเพชรบุรีที่ถือว่าเป็นน้ำตาลที่หวานที่สุด |
| หน้าซีดเป็นไก่ต้ม | หน้าไม่มีสีเลือด |
| หน้าตาถมึงทึงเหมือนยักษ์ | หน้าดุ |
| หน้าเนื้อใจเสือ | ภายนอกดูใจดี แต่ภายในซ่อนความดุร้ายไว้ |
| หน้าบานเป็นจานเชิง , หน้าบานเป็นกระด้ง | มีความสุขมากจนแสดงออกมาทางใบหน้า |
| หน้าบานเหี้ยมราวกับมหาโจร | หน้าดุ |
| หยาบเป็นหนังช้าง | หยาบมาก |
| หวานเป็นลมขมเป็นยา | คำพูดไพเราะอาจเป็นภัย แต่คำพูดไม่ไพเราะอาจเป็นประโยชน์ |
| หัวแหลมเหมือนหัวลิง | ฉลาดหลักแหลม |
| เหนียวเหมือนตังเม | ขี้เหนียว |
| เหนื่อยราวกับจะขาดใจ | เหนื่อยมากที่สุด |
| เหมือนกันราวกับแกะ | เหมือนมาก |
| เหมือนลูกไก่อยู่ในกำมือ | จะทำยังไงก็ต้องยอม |
| แห้งแล้งเหมือนทะเลทราย | ไม่มีน้ำ แล้งมาก |
| อ้วนเป็นตุ่ม | อ้วนมาก |
| อ่อนนุ่มราวกับเส้นไหม | นุ่มมาก |
| อ่อนไหวเหมือนสนต้องลม | ใจคอไม่หนักแน่น |
| อาละวาดราวกับหมาบ้า | โวยวายหรือเล่นงานไปทั่ว ไม่ฟังเหตุผลใดๆ |